Temiz Hava, Bol Oyun

Çocuk oyunları hayatın çekirdeğidir.

Fredrich Fröbel

Ülkemizde “Kirlenmek güzeldir.” sloganı ile yayınlanan reklamların bir benzerini  2016 yılında youtube’da çok etkilenerek hatta gözlerim dolarak izlemiştim. Sanıyorum yine bir deterjan markasının sosyal sorumluluk projesi olarak yaptığı bir çalışmaydı ve "Free the Kids" adı altında yayınlanmıştı. Bahsettiğim kısa film, uzun süredir hapishanede kalan mahkûmlarla yapılan röportajları içeriyor. “Etrafınız, aşmanızın imkânsız olduğu duvarlarla çevriliyken, birden kapıları açtıklarını ve sizi dışarı gönderdiklerini, yüzünüzde güneşi hissettiğinizi hayal edin” diye başlıyor film. Mahkûmlara, gün içerisinde havalandırmaya çıktıklarında ne hissettikleri ve bu hakkın ellerinden alınması ya da dışarıda serbest geçirdikleri zamanın kısaltılması durumunda ne hissedecekleri soruluyor. Röportaj yapılan kişiler, bu zaman dilimlerinin kendileri için her şey demek olduğunu belirtip, haklarının ellerinden alınması durumunda çok mutsuz olacaklarını ve gerginlik yaşayabileceklerini hatta bunun işkenceyle aynı anlama gelebileceğini ifade ediyorlar. Yine aynı kişilere “Sizce kimler dışarıda günde bir saatten az zaman geçiriyor olabilir?” sorusu sorulduğunda mahkûmlar cevap veremiyor. Böyle bir grubun var olabileceği akıllarına bile gelmemiş belli ki. Doğrusunu söylemek gerekirse benim için de zor bir soruydu. Tahmin edilmesi gerçekten çok zor... Peki siz bulabildiniz mi cevabı? Hemen söylüyorum, cevap: ÇOCUKLAR... Yanlış okumadınız. Evet, dışarıda mahkumlardan daha az zaman geçiren grup, çocuklar. Cevabı duyan mahkumlar inanmakta güçlük çekiyorlar tıpkı benim gibi. Tamamı yetişkin olan mahkûmların, duvarlar dışında geçirdikleri serbest zamana duydukları ihtiyacın önemini ifade etmelerinden yola çıkarak aslında açık havada serbest geçirilen zamandan  alınan hazzın sadece çocuklara değil insanlığa özgü bir nitelik olduğunu fark edebiliriz.

Günümüzde dünyanın birçok yerinde çocuklar  benzer sorunlar yaşıyorlar anlaşılan. Baş etmek zorunda kaldıkları yoğun müfredatlar, akademik kaygılar ve serbest oyunu zaman kaybı olarak gören başarı odaklı aileler… Bazı okullar kurum olarak, bazı öğretmenler bireysel olarak çocukların bu durumla başa çıkması konusunda çaba göstermeye devam etseler de sonuç çok değişmiyor. Çocukların her geçen gün duvarların arasına biraz daha sıkıştığını fark eden uzmanlar bu konuda yoğun araştırmalar yapmakta ve hep aynı sonuca ulaşmaktalar. Minnesota Üniversitesi’nden Dr. Anthony Pellegrini’nin yakın zamanda okuduğum bir çalışması da buna işaret ediyor. Pellegrini’ye göre, okul çağındaki çocuklara oyun araları vermek, düşünmeyi kapsayan okul görevlerinde dikkat seviyelerinin üst düzeye çıkmasını sağlarken, okulların ve ailelerin çocukların her  anını doldurarak oyun fırsatlarını azaltmaları onlara zarar veriyor.  Yine aynı çalışmada, “oyun yetersizliği”nin çocuklarda depresyona ve düşmanlığa neden olabileceğine, açık havada oynanan yeterli serbest oyunun ise yaratıcılık ve problem çözme becerilerini geliştirdiğine değiniliyor.

Sonuç olarak çocukların öğrendiklerini özümsemek, duygusal deneyimlerini geliştirmek ve eğlenmek için molaya ve oyuna ihtiyaçları var. Zekânın, duvarların dışında gerçekleşen serbest oyunlardan beslendiğini kanıtlayan ne kadar çok araştırma okusak da asıl önemli olanın sadece daha çok çalışmak olduğu fikrinden kurtulmakta içten içe zorlanıyoruz. Oysa açık havada serbest oyun için ayrılan zaman çocukların fiziksel, duygusal ve akademik başarıları için yapılacak en değerli yatırım.