Çocuk Edebiyatında Nitelik Sorununa Dört Farklı Bakış

Çocuklar için yazmanın çocukça bir iş olduğunu söyleyenler çocukluk ediyorlar. Çocuklar için yazmak ciddi bir iştir çünkü. Bunu söyleyenlere gülüp geçmek mümkün ama üzerinde düşünülse daha iyi olur.

Güneşe Yol Yapan Çocuk/Mustafa Ruhi Şirin

Çocuklar için yazmanın, çocuk edebiyatı için üretmenin çocukça bir iş olmadığına, üzerinde düşünülmesi gerektiğine birçok kişi katılıyor olmalı ki geçtiğimiz günlerde, Feyziye Mektepleri Vakfı Işık Okulları’nda “Çocuk Edebiyatında Nitelik” sorununu tartışmak üzere, bir çocuk edebiyatı sempozyumu düzenlendi. 

20 Nisan’da gerçekleştirilen etkinlikte yer alan, çocuk edebiyatında nitelik sorununu yayınevi, yazar, editör ve kütüphaneci gözüyle ele alan “Çocuk Edebiyatında Nitelik Sorununa Dört Farklı Bakış” adlı panel benim için oldukça ilgi çekiciydi…

Moderatörlüğünü Mavi Bulut Yayınları’nın sahibi, yazar Fatih Erdoğan’ın üstlendiği, İstanbul Türk Kütüphaneciler Derneği Başkanı Emine Gür, Kök Yayınları Editörü Ebru Batur Musaoğlu, yazarlar Erdem Seçmen, Habib Bektaş ve Birsen Elkim Özen’in katılımcı olarak yer aldığı panelde çocuk edebiyatında niteliği geliştirmek için yapılabilecekler üzerinde duruldu.

Kütüphaneci Emine Gür ile birlikte çocuk edebiyatında nitelik sorununa kütüphaneci açısından baktık önce.  Emine Gür'e göre çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmada kütüphanecilere çok büyük bir görev düşüyor. Bu durumda ilk yapılması gereken kütüphanecinin bunu yapmak için nerede duracağına hızlı bir şekilde karar vermesi. Okuma alışkanlığını ailede kazanmış olan çocuklarla yol kat etmek çok kolayken kitap okuma alışkanlığı olmayan, kitaplara aşina olmayan çocuklarla ilerlemek çok zor. Evde okuma alışkanlığı geliştirilmemiş öğrenciler söz konusu olduğunda, kütüphaneci ailelerle işbirliği yapmalı, çocuk ve aileyi aynı anda tanımalı. Aile-kütüphane işbirliği okulların gündemini meşgul etmeli. Özel okullarda son 20 yılda büyük bir gelişme gösteren kütüphaneler, öğrencilerin akademik ve edebi gelişimlerine katkıda bulunurken devlet okullarının birçoğunda kütüphanenin olmamasına Emine Gür özellikle dikkat çekti. Kütüphanesi olan okullarda ise çalışan kütüphaneci bulunamıyor. Bu konuda Milli Eğitim Bakanlığı’nın adım atması ve lisansı bu yönde olan kişileri istihdam ederek ülke çapında kaliteli okuryazarlık çalışmalarını başlatması gerekiyor. 

Yazarlar açısından bakıldığında ise anadili algısının sağlanmasının ön plana çıktığını görüyoruz. Katılımcı olan yazarlar belirli konularda aynı fikirdeler. Çocuklarla edebiyat arasında bağ kurmaya başlanmadan önce anadili algısı oluşturulmazsa, kitapların dünyasına girmelerini sağlamak çok zor olabiliyor. Çocuklar doğru okuyamıyor, doğru yazamıyor bunun sonucunda da soru sorma becerileri gelişmiyor. Anadili ile gerektiği şekilde tanıştırılmayan çocuk, dilin ve edebiyatın tadına varamıyor. Yapılması gereken, dilbilgisi kurallarını kavratma kaygısına düşmeden önce; anadili elle tutulur hale getirerek yeni ufuklar açmak.

Diğer taraftan çocuk edebiyatına dair ürünlerin sorgulayıcı metinler olması önemli. Tüm sanatçılar gibi yazarlar da protest insanlar ve etraflarında olup bitenlere dur demek için kalemlerini kullanıyorlar. Çoğu zaman yayınevleri yazarlara kitapların satılabilmesi için protest düşüncelerini bir tarafa bırakmaları, kitaplarında daha genel geçer konulara yer vermeleri  konusunda baskı yapıyorlar. Düşüncelerini kitaplarına istediği gibi yansıtamayan, farklı bir deyişle sansürlenen sanatçı ise  istediği nitelikte eserleri ortaya koyamıyor.

Editörler ise nitelikli kitabı diğerlerinden ayırt etmek için konuya daha sonuç odaklı yaklaşıyorlar. Ancak iyi yayınevleri bunun doğru olmadığını savunuyor. Sosyal medyada çok söz edilen, kitabevlerinde vitrinlerde yer alan çocuk edebiyatı eserlerinin her zaman kaliteli olduğunu varsaymak doğru olmaz. 

Bu değerli görüşleri dinlediğimizde öğrencilerimiz için kitap seçerken sıklıkla kendimize ve birbirimize sorduğumuz “Nitelikli çocuk kitabı nasıl olmalı?” sorusunun cevabını bulmuş oluyoruz.

 İlgi çekici karakterlerin çocuğu farklı bir dünyayla tanıştırdığı kitap niteliklidir; çünkü sıradanlık çocuklar için değildir. Yaşam alanı dünyaya kapılarını açmış, hayal gücü gelişmiş çocuklar sıradanlıktan uzaklaşırlar. Sıradan olmayan her çocuk dünya için bir renktir.

Empati kurma, problem çözme becerisini kazandıran kitap niteliklidir çünkü; empati kurmayı öğrenmiş olan çocuk ne şu anda ne de gelecekte zorba olmaz. Zorba olmayan her çocuk gelecekte dünya barışına katkıda bulunmaya aday bir insandır.

Hayal gücünü besleyen kitap niteliklidir çünkü; çocukların iç dünyasını geliştirir. Hayal gücü beslenmiş her çocuk aslında yüzünü bilime dönmüş bir yetişkindir.

Sadece çocuklar tarafından değil yetişkinler tarafından da beğenilen kitap niteliklidir çünkü; kitapların yetişkinlerin süzgecinden geçmiş olması, hayatta zaten var olan yanlışı olumlamak yerine eleştirmesi sevgi dolu bir toplumun temelidir.

Ve ahlaki kaygılardan arınmış ama "çocuğun yaşına uygun olarak" arınmış kitap nitelikli kitaptır çünkü; sanatın görevini yerine getirir ve bizim her şeyle karşılaşmamızı sağlar. Dünyanın iyilikleri, güzellikleri olduğu kadar kötü ve çirkin şeyler de olduğunu kitaplardan okuyarak çocuk yaşta kabullenen okur  yeldeğirmenleri ile savaşabilecek cesareti kendisinde bulur.